Yabancı Para Birimine Endeksli Ticari İlişkilerde Kur Farkı Talebi Şartları

1- Kur Farkı Nedir?

 

Yabancı para birimi üzerinden gerçekleştirilen ticari ilişkilerde, satıcı ile alıcı arasında sık sık ortaya çıkan problemlerden biri de kur farkının talep edilip edilemeyeceği konusudur. Kur farkı; mevcut kanuni düzenlemelerde yer verilen bir kavram değildir. Ürünün/hizmetin alıcıya teslim edildiği gün, faturanın düzenlendiği gün veya taraflar arasında kararlaştırılmış bir ödeme günü var ise o gün ile satıcı tarafından ödemenin yapıldığı gün arasındaki kur değişiminden kaynaklanan; genellikle satıcı lehine doğan alacak türüdür. Her ne kadar teorik olarak alıcı lehine de kur farkının doğabileceği düşünülebilirse de uygulamada alıcıların kur farkı talep etmedikleri ve özellikleri kurun yükseliş trendinin sürekli devam ettiği dikkate alınarak, bu çalışmada yalnızca satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı talepleri incelenecektir.

 

2- Kur Farkının Talep Edilebilmesi Şartları Nelerdir?

 

Kur farkı davaları konusunda Yargıtay’ın istikrarlı bir görüş benimsediği söylenebilir. İstisnai ve istikrarı bozan az sayıda karar var olmakla birlikte; kararların büyük kısmında üç şartın varlığından söz edilmektedir. Yabancı para birimi üzerinden ticari ilişkinin varlığının ispatı, faturaların döviz cinsinden düzenlenmesi ve kararlaştırılan ödeme gününde ödemenin yapılmaması.

 

2.1. Kur Farkı Talebi İçin Yabancı Para Birimi Üzerinden Sözleşme Şartı

 

Tarafların arasında yabancı para birimi üzerinden ticari ilişki kurulduğuna dair yazılı bir sözleşmenin bulunması şarttır. Yazılı sözleşme yoksa ticari ilişkinin yabancı para birimi üzerinden yürütüldüğüne dair, mailleşme, sipariş formu, katalog veya yabancı para üzerinden düzenlenmiş faturalar gibi emarelerin bulunması gerekir. Uygulamada neredeyse çoğu işletmenin cari hesapla çalıştığı bu nedenle aralarında yazılı sözleşme de yapmadıkları bilinmektedir. Bu nedenle aşağıda sözleşmenin varlığı ihtimalinin yanında sözleşmenin bulunmaması durumları da incelenecektir.

 

-Tarafların arasında yapılan yazılı sözleşmede yabancı para birimi üzerinden sözleşme kurulduğu açıkça yazılı ise kur farkı ödenir.

 

-Taraflar arasında “yabancı para birimi” üzerinden veya “yabancı para birimine endeksli” ticari ilişkinin bulunduğunun ortaya konması gerekli ve yeterlidir. Yabancı para birimi üzerinden ticari faaliyet yürütüldüğü yazılı sözleşmede belirlenen satış bedeli veya birim fiyat bedeli ile belirlenebilir.

 

2.2. Faturalarda Döviz Karşılığının Gösterilmesi

 

-Asıl faturalarda satış bedelinin “döviz karşılığının” gösterilmesi de taraflar arasında yabancı para birimine endeksli ticari ilişki bulunduğunun ispatı için yeterlidir. ( Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2018/1227 E.  ,  2019/1611 K. ) ( Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, 2018/965 E.  ,  2019/5447 K. )

 

2.3. Kur Farkı Ödemeleri Teamül Oluşturmaz

 

Özellikle belirtmek gerekir ki taraflar arasında kur farkının ödeneceğine dair ticari teamülün geliştirilmiş olması kur farkı talep hakkı doğurmaz. Daha öce kur farkı ödemesi yapılmış olması bu anlamda ticari ilişkinin yabancı para birimine endeksli yürütüldüğünü ortaya koymaya yetmeyebilir. Yargıtay kur farkı taleplerinin yalnızca teamüle dayanamayacağını belirtmektedir.

 

“taraflar arasında kur farkı ödemesi teamülünün bulunduğu, davalının 11 adet faturayı ödediği geriye kalan 3 adedi de ödemesi gerektiği gibi bir muhakeme ile davanın kabulü doğru olmamıştır.” ( Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2017/2595 E.  ,  2018/6803 K. )

 

2.4. Faturalar Yabancı Para Birimi Üzerinden Düzenlenmek Zorunda

 

Taraflar arasında yazılı sözleşme olsa bile şayet asıl faturalarda alacağın miktarı döviz cinsinden gösterilmiyorsa kur farkı talep edilemez. Yani hem yabancı para biriminden sözleşme yapıldığı ortaya konmalı hem de faturalar yabancı para birimi üzerinden düzenlenmelidir.

 

 “Taraflar arasındaki sözleşmelerde kur farkı istenebileceğine dair hüküm bulunmaktaysa da davacı düzenlemiş olduğu iki adet satış faturasında satışa konu emtianın değerini TL bazında göstermiştir. Her ne kadar vergi mevzuatı gereği faturaların TL olarak düzenlenmesi zorunlu ise de ne miktarda döviz karşılığı olduğunun faturada gösterilmesi gerekmektedir. Davacının, sadece TL bazında fatura düzenlemiş olması sözleşmenin kendisine tanımış olduğu kur farkı alacağını talep etmediğini ve tercihini TL bazında ödeme yapılması noktasında kullandığı anlamına gelir. Nitekim, davalı da daha sonradan düzenlenmiş olan kur farkı faturasını defterine kaydetmeyip iade etmiştir.” ( 19. Hukuk Dairesi 2013/12660 E.  ,  2013/18580 K. )

 

3- Kur Farkı Faturası Düzenlenmeden Kur Farkı Dava Edilebilir

 

Kur farkı talepleri faturanın düzenlenmesine bağlı değildir. Şayet taraflar arasında sözleşme ya da yabancı para birimine bağlı ticari ilişki varsa, kur farkı faturası düzenlenmese bile kur farkı alacağı talep edilebilir. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2018/965 E.  ,  2019/5447 K. sayılı kararında zımnen, kur farkı faturasının bulunmaması / hiç düzenlenmemesinin kur farkı talebine engel teşkil etmeyeceğini belirtmiştir. Fakat belirtmek gerekir ki; taraflar arasında yabancı para birimi üzerinden yürütülen ticari bir ilişkinin mevcut olduğu ortaya konamıyor ise kur farkı faturasının düzenlenmemesi; kur farkı talep edenin aleyhine sonuç doğurabilecektir.

 

4- Kur Farkı Faturasına İtiraz Edilmemesi

 

4.1. Sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi varsa

 

Taraflar arasında yazılı bir sözleşme veya yabancı para birimi üzerinden ticari ilişki varsa ve satıcı tarafından düzenlenen kur farkı faturasına alıcı tarafından itiraz edilmemiş ise; satıcının kur farkını talep edebileceği belli olup bu konuda herhangi bir tartışma bulunmamaktadır.

 

4.2. Sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi yoksa

 

Taraflar arasında yazılı bir sözleşme veya yabancı para birimi üzerinden ticari ilişki yok ise ve satıcı tarafından düzenlenen kur farkı faturasına alıcı tarafından itiraz edilmemiş ise; satıcının kur farkını talep edileceği kabul edilmekle birlikte, bu davada alıcının “taraflar arasında böyle bir sözleşme veya ilişki olmadığını” ispatlaması halinde kur farkı ödemekten kurtulabileceği kabul edilmektedir.

 

5- Kur Farkı Faturasına İtiraz Edilmesi

 

5.1. Sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi varsa

 

Taraflar arasında yazılı bir sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi var ise ve satıcı tarafından düzenlenen vade farkı faturasına alıcı tarafından itiraz edilmiş ise; satıcının kur farkını talep edebileceği; bu davada satıcının “taraflar arasında böyle bir sözleşme veya teamül olduğunu” ispatlaması halinde kur farkı alacağına hak kazanacağı kabul edilmektedir.

 

5.2. Sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi yoksa

 

Taraflar arasında yazılı bir sözleşme veya yabancı para birimi ilişkisi yok ise ve satıcı tarafından düzenlenen kur farkı faturasına alıcı tarafından itiraz edilmiş ise; satıcının kur farkını talep edemeyeceği açıktır.

 

Sonuç

 

Kur farkı talepli davalarda, taraflar arasında yabancı para birimi üzerinden ilişkinin varlığını ispat ilk koşuldur. Yabancı para birimi üzerinden ilişkinin varlığı ise sınırlı biçim ve koşullardaki belgelerle ispatlanabilir. Taraflar arasında yazılı sözleşme bulunması ve faturaların yabancı para birimi üzerinden düzenlenmesi gerekir. Sözleşmenin bulunmaması halinde ise kataloglar, sipariş formları, mailler ve faturaların düzenlenme biçimi incelenmelidir. Yabancı para birimi üzerinden ilişkinin varlığını ispat halinde, kur farkı talep edilebileceği kabul edilmektedir. Kur farkı talepli davalarda çeklerle ödeme yapıldığı savunmasına ilişkin makalemiz için buraya tıklayabilirsiniz.

 

Daha fazla bilgi, hukuki danışmanlık ve sorularınız için Whatsapp hattımızdan veya e-mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 15.12.2020

 

 

Av. Kadir Uyanık

Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Ticaret Hukuku alanında yüksek lisans eğitimi görmektedir. Çalışmalarını Ticaret Hukuku ve Şirketler Hukuku alanında yoğunlaştırmıştır.