Telif Hakkı İhlalinde İhlal Karinesinin Kapsamı, Diğer Tüm Üyelerin Hakları İhlal Edilmiş Midir?

Davalı Otel İşletmesinin Radyo/İnternet Aracılığıyla Lisansa Konu Müzik Eserini Tüm Otelde Çalması Halinde Hükmedilecek Tazminat Tutarının Sadece İlgili Fonogram Yapımcısının Mali Haklarının İhlal Edildiği Eserler Yönünden Hesaplanması Gerektiği, Meslek Birliğine Üye Diğer Fonogram Yapımcılarının da Haklarının İhlal Edildiğinin Karine Olarak Kabul Edilemeyeceği Hk. 

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 30.06.2020 tarihli, 2017/71 E.  ,  2020/483 K.

ÖZET ve TARTIŞMA KONUSU: Davacı meslek birliği tarafından, otel işletmesi aleyhine açılan davada tazminat hesabı yapılırken, radyo/bilgisayar aracılığıyla sürekli otelde müzik çalındığı dikkate alınarak meslek birliğine üye tüm fonogram yapımcılarının tüm eserlerinin mali haklarının ihlal edildiği karine olarak FSEK 68 gereği kabul edilebilir mi? Yoksa sadece tespit dosyasında bilirkişinin tespit ettiği fonogram yapımcısının tüm eserlerinden kaynaklanan mali haklar mı ihlal edilmiş sayılmalıdır?

I. YARGILAMA SÜRECİ

Davacı İstemi: Davacı vekili 03.08.2007 tarihli dava dilekçesinde; müvekkillerinin hak sahibi olduğu ve .. adlı sanatçının icra ettiği “Sonu Geldi” adlı müzik eserinin izinsiz olarak davalının işlettiği otelde umuma iletildiğinin mahkeme kanalıyla tespit edildiğini, bu eylemin 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK) 24, 80 ve 41. maddelerini ihlal ettiğini, müvekkilinin (meslek birliği) söz konusu eser üzerinde FSEK'in 80/1-b maddesi gereğince hak sahibi olduğunu ileri sürerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla davalının tecavüzünün tespitine, tecavüzünün ref’ine ve FSEK'in 68. maddesi gereğince şimdilik 1.000,00TL maddi tazminatın haksız fiil tarihinden itibaren işleyecek reeskont faiziyle birlikte davalıdan tahsiline ve kararın ilanına karar verilmesini talep etmiş, yargılama sırasında maddi tazminat talebini 25.697,25TL olarak ıslah etmiştir.

Davalı Cevabı: Davalı vekili 03.06.2008 tarihli cevap dilekçesinde; müvekkilinin hiçbir dönemde lisansa konu bir müzik eserini işletmede kullanmadığını, aynı konu ile ilgili olarak Alanya 3. Asliye Ceza Mahkemesinin 22.05.2007 tarihli ve 2004/576 E., 2007/498 K. sayılı kararı ile müvekkili şirket yetkilileri hakkında beraat kararı verildiğini savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.

İlk Derece Mahkemesi Kararı: Alanya 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin (Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi Sıfatıyla) 23.02.2012 tarihli ve 2007/285 E, 2012/106 K. sayılı kararı ile; davacının dava konusu eser üzerinde mali hakları takip ve tahsil yetkilerinin bulunduğu, davaya konu müzik eseri her ne kadar radyo ile dinletiliyor ise de bu dinletinin teknik vasıtalarla işletmenin tamamında umuma iletildiği, bu şekildeki yayının vasıtalı umuma iletim olduğu ve davalının söz konusu eyleminin davacının mali haklarını ihlal ettiği, davacı meslek birliğinin tarifesi gözetilerek FSEK’in 68. maddesi gereğince üç kat tazminatın 25.697,25TL olarak tespit edildiği gerekçesiyle davanın kabulü ile tecavüzün tespitine ve ref’ine; 25.697,25TL tazminatın 31.12.2003 tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davalıdan tahsiline ve kararın ilanına karar verilmiştir.

Özel Daire Bozma Kararı:  Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 05.12.2013 tarihli ve 2012/6301 E, 2013/22126 K. sayılı kararı ile;Dava, davacının FSEK kapsamında hak sahibi olduğu eserlerin davalıya ait otelde izinsiz ve bedeli ödenmeden kullanılması suretiyle meydana gelen tecavüzün tespiti ref'i ile tazminat ve ilan istemlerine ilişkindir. Davanın dayanağını teşkil eden tespit dosyasından, davalının işlettiği otelde davacının mali haklarını devraldığı Universal Müzik Yapım Org. San. ve Tic. A.Ş. unvanlı fonogram yapımcısının üzerinde hak sahibi olduğu eserin çalındığı anlaşılmıştır. Bu durumda, davalının mali haklara tecavüz eylemi nedeniyle 5846 sayılı FSEK 68. maddesi uyarınca istenilen telif bedelinden doğan zararın hesabında, eseri izinsiz ve haksız olarak yayınlanan fonogram yapımcısı yönünden aynı Kanun'un 80, 52 ve 68. maddeleri ile 76/son maddesine göre söz konusu fonogram yapımcısının üzerinde hak sahibi olup, davacı meslek birliğine mali haklarını takip yetkisi verdiği tüm eserlerinin haksız kullanıldığına dair aksi kanıtlanamayan karinenin gerçekleştiği dikkate alınarak, anılan fonogram yapımcısına ait eserlere ilişkin olarak davacı meslek birliği ile davalı arasında bir sözleşme yapılmış olsaydı ödenmesi gereken telif bedeli esas alınarak FSEK 68. maddesi uyarınca belirlenecek tazminata hükmedilmesi gerekirken, yazılı şekilde sadece eseri izinsiz olarak yayınlanan fonogram yapımcısı yönünden değil de davacı meslek birliğinin üyesi olan tüm fonogram yapımcılarının eserlerini kapsayacak şekilde ve meslek birliği tarifesi dikkate alınarak tazminata hükmedilmesi doğru görülmeyip, kararın bu nedenle davalı yararına bozulması gerekmiştir.

Direnme Kararı: Alanya 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin (Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi Sıfatıyla) 02.12.2014 tarihli ve 2014/423 E., 2014/803 K. sayılı kararı ile; davacının haklarını devraldığı diğer tüm eserlerin dinletildiği şeklinde bir vakıayı kanıtlamakla yükümlendirilmesinin FSEK’in 76/2 maddesine aykırı olduğu gibi hayatın olağan akışına ve hakkaniyete de aykırı olacağı, tespit anında izinsiz yayın yapan işyerinin yayını o anda durdurmasının kaçınılmaz bir şey olduğu, davacı meslek birliğinin üyesi olan tüm fonogram yapımcılarının eserlerinin izinsiz çalınıp çalınmadığını tespit etmesi için ayrı ayrı işlem yapmasının meslek birliğine katlanılması mümkün olmayan mesai ve maliyet yüklemek anlamına geleceği, bu nedenle davalının bir eseri izinsiz olarak yayınlamasının başka fonogram yapımcılarına ait başka eserleri de izinsiz yayınladığı yönünde karine teşkil ettiği, FSEK’in 68. maddesi gereğince tazminata karar verilmesiyle taraflar arasında kurulan farazi sözleşme ilişkinin davalının davaya konu eylemlerini yasal hâle getirmeyeceği, bu nedenle bu tür tecavüz hâlleri için ilan yapılmasına karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.

II. UYUŞMAZLIK

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; müzik eserlerinin umuma açık mahallerde izinsiz olarak kullanılması hâlinde davacı meslek birliğinin FSEK’in 68. maddesi kapsamında talep ettiği bedelin hesaplanmasında sadece kullanıldığı kanıtlanan eserin fonogram yapımcısı ile sözleşme yapılsaydı ödenmesi gereken bedelin mi yoksa meslek birliğinin takip yetkisine sahip olduğu tüm eserlere ilişkin tarifede belirlenen bedelin mi esas alınacağı ve FSEK’in 68. maddesi gereğince bedele karar verilmesi durumunda somut olayda hükmün ilanının gerekip gerekmediği noktalarında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE
…
…
32. Yapılan açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; davacı meslek birliğinin mali haklarını kullanma konusunda yetki aldığı yapımcı Universal Müzik Yapım Org. San. ve Tic. A.Ş.’ye ait … adlı sanatçının icra ettiği “Sonu Geldi” adlı müzik eserinin davalıya ait umuma açık mahalde (otelde) izinsiz olarak dinlettirildiği tespit edilmiştir. Mahkemece, FSEK’in 76/2 maddesine yanlış anlam verilerek davacı meslek birliğinin yetki aldığı tüm fonogram yapımcılarının eserlerinin umuma açık mahalde izinsiz dinletilmiş gibi meslek birliğinin FSEK’in 42/A maddesi gereğince 2003 yılı için belirlediği ücret tarifesi üzerinden FSEK’in 68/1 maddesi gereğince ücret tarifesinin üç katına hükmedilmiştir. Oysa FSEK'in 76/2 maddesi gereğince davacının sunduğu deliller meslek birliğine kayıtlı tüm yapımcılara ait fonogramların kullanıldığına değil, sadece tespite konu fonogram yapımcısının birliğe takip yetkisi verdiği tüm fonogramların kullanıldığına karine oluşturmaktadır. Zira davalıya ait işyerinde sadece bir yapımcıya ait eserin çalındığının tespit edilmesi karşısında bir işletmenin davacı meslek birliğine yetki veren tüm yapımcılara ait fonogramları kendisine ait umuma açık mahalde kullanmış olması genel hayat tecrübelerine ve hakkaniyete de aykırı olacaktır.
33. Ayrıca ihlale konu müzik eserinin, eser sahiplerinin ayrı bir meslek birliğine, icracı sanatçının ayrı bir meslek birliğine ve fonogram yapımcısının ayrı bir meslek birliğine yetki vermesi ve bu meslek birliklerinin hepsinin ayrı ayrı dava açması durumunda tarifelerin baz alınarak FSEK’in 68/1 maddesi gereğince bedele hükmedilmesi hâlinde, davalının tüm eser sahiplerinin, tüm icracı sanatçıların ve tüm fonogram yapımcılarının eserlerini umuma açık mahalde kullanmış gibi bir sonuç ortaya çıkacaktır ki bu hususun hakkaniyete aykırı olduğu aşikardır.
34. O hâlde mahkemece davalı tarafın fiilen 2003 yılında gerçekleştirdiği tespit edilen tecavüz eylemi nedeniyle FSEK’in 68/1 maddesi gereğince istenilen farazi bedelin hesabında, fonogramları izinsiz olarak umuma iletilen yapımcı Universal Müzik Yapım Org. San. ve Tic. A.Ş. yönünden aynı Kanun'un 80, 52 ve 68. maddeleri ile 76/2 maddesine göre, sadece bu fonogram yapımcısının ihlalin tespit edildiği tarihe denk gelen bir yıllık dönem hesabıyla davalı ile umuma açık mahallin özelliği, konumu, coğrafi bölgesi de dikkate alınarak sözleşme yapması hâlinde talep edebileceği farazi sözleşme bedelinin tespit ettirilerek, bu bedel üzerinden davacı meslek birliğinin üyesini temsilen FSEK'in 68/1 maddesi gereğince en çok üç katını talep edebileceği dikkate alınarak hüküm kurulmalıdır.

Sonuç Olarak

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 68. Maddesinde düzenlenen karinenin ne şekilde yorumlanması gerektiği yargı kararlarından anlaşıldığı üzere tartışmalara neden olan bir meseledir. İlgili meslek birliğinin, otel, gece kulübü, bar gibi yerlerde yaptırdığı delil tespitlerinde içeriye girildiği esnada çalan müziklere ilişkin tespit yapılmaktadır. Fakat FSEK 76 maddesindeki “tüm eser, fonogram, icra, film ve yayınların haksız kullanılmakta olduğuna karine teşkil eder.” Cümlesinin nasıl yorumlanacağı, meslek birliğine üye olan herkesin mi yoksa sadece delil tespitinde gösterilen eser hak sahiplerinin tüm eserlerinin mi ihlal edildiği yukarıdaki kararda detayları ile açıklanmıştır. Buna göre, telif ihlalinde bulunanın; ihlal tespit edilen eserin sahibi, icracısı ve fonogram yapımcısının eserlerinin haksız kullanılmakta olduğuna karine teşkil edeceği, tersinden, meslek birliğinin diğer tüm üyelerinin haklarının ihlal edildiğinin kabul edilemeyeceği kararlaştırılmıştır.

Daha fazla bilgi, hukuki danışmanlık ve sorularınız için Whatsapp hattımızdan veya mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 12.03.2021

Av. Ecenur Tuncel Uyanık

Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Türk Patent ve Marka Kurumu'na kayıtlı yetkili Marka Vekilidir. Marka Hukuku alanında çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.